TANIMLAR

Cinsel taciz, 'kişiyle vücut teması bulunmadan yapılan ve rızaya dayalı olmayan, cinsel içerikli söz, tavır ve diğer davranış biçimleri' olarak tanımlanmaktadır. Olayın gerçekleştiği ortama ve bağlama göre ısrarla tekrarlanan eylemler ya da bir tek eylem cinsel taciz olarak değerlendirilebilir. Süreklilik ön koşul değildir. Her cinsel yönelim ve yaştaki insan cinsel tacize uğrayabilir. Cinsel taciz farklı biçimlerde gerçekleşebilir. Tamamen kapsayıcı olmamakla birlikte, bazı cinsel taciz biçimleri, cinsel içerikli tehditler, kişilerin cinsiyetine yönelik taciz, düşmanca ortam tacizi ve istenmeyen cinsel ilgi ve yakınlık şeklinde görülebilir. Yerleşkelerde sık rastlanan üç cinsel taciz biçimi misilleme, takip etme ve ödüllendirme vaadidir.

1. Misilleme, kişinin cinsel veya duygusal amaçlı girişim ve teklifleri reddetmesi ya da tacize uğradığını düşünerek şikayet etme yoluna gitmek istemesi/gitmesi nedeniyle, açıkça veya örtülü olarak iş veya eğitim yaşamının intikam amacıyla zorlaştırılmasıdır.
2. Israrlı takip, bir kişinin rızası dışında peşine takılma, evinin, okulunun, işyerinin önünde bekleme, yolda uzaktan ya da yakından izleme, kişisel bilgilerini, gündelik hayatını öğrenmek üzerine soruşturma yapma ve bu bilgileri taciz etme amaçlı kullanma eylemidir.
3. Ödüllendirme vaadi, kişinin hak etmeksizin, cinsel veya duygusal amaçlı bir davranış veya teklifi kabul sonucu ödül, terfi, not veya benzeri kazançlarla ödüllendirilmesi vaadidir.

Dijital şiddet/ teknoloji destekli cinsiyete dayalı şiddet: 

Bilgi iletişim teknolojileri veya diğer dijital araçların kullanımıyla işlenen, desteklenen, ağırlaştırılan ve güçlendirilen, sonucunda fiziksel, cinsel, psikolojik, sosyal, politik veya ekonomik zarar doğuran veya doğurması muhtemel olan veya hak ve özgürlüklerin başka ihlallerine yol açan her türlü eylem olarak tanımlanmaktadır.  (Kaynak: Dijital Şiddet/Teknoloji Destekli Cinsiyete Dayalı Şiddet Rehberi, UNWomen, 2025)

Çevrim İçi Cinsel Taciz: İstenmeyen cinsel ilgi ve cinsel zorlama içerebilen bir taciz biçimi. Dijital yollarla gerçekleştirilen istenmeyen herhangi bir cinsel davranış. Örn. Cinsiyetçi şakalar, bedensel görünüm veya cinsel deneyimler hakkında yorum gibi…

Çevrim İçi Israrlı Takip:  

Bir kişinin dijital platform ve araçlar kullanılarak tekrarlanan, istenmeyen eylem ve davranışlarla özel olarak hedef alınması. Örn. Bir kişinin partneri tarafından casus yazılımlar yüklenerek telefon ve konumunun talip edilmesi gibi…

Görsel-odaklı Cinsel Taciz: 

Çevrimiçi olarak, mahram ya da özel görüntülerin/videoların rıza olmaksızın oluşturulması, manipüle edilmesi ve yayılması ya da bunu yapma tehdidi. Örn. Eski partnerin elinde olan, rızayla gönderilmiş görüntülerin izinsiz şejilde paylaşmakla tehdit edilmesi gibi…

Cinsiyetçi Nefret Söylemi: 

Cinsiyet kimliğine dayalı nefreti yayan, kışkırtan, teşvik eden veya meşrulaştıran ifadeler. Örn. Beden utandırma, cinsiyet kimliği temelli aşağılayıcı klişelerin ve “alay” kültürünün dijital alanlarda kullanımı gibi… (Kaynak: Dijital Şiddet/Teknoloji Destekli Cinsiyete Dayalı Şiddet Rehberi, UNWomen, 2025)

 Mağdur Suçlayıcılık

Mağdur Suçlayıcılık yaşanılan bir mağduriyette çeşitli gerekçelerle kabahati o mağduriyeti yaşayan kişiye yapıştırarak faili aklayan yaklaşım.

Mağdur suçlayıcılık İngilizce'de 'Victim-blaming' olarak kullanılıyor. Cinsel şiddet durumlarında, mağdur olan kişide kusur ya da kabahat bulmaya çalışılarak mağduriyetin kendisinin o kusur üzerinden ortaya çıktığı mesajı verilir. Mağdur suçlayıcılar "hiçkimse cinsel şiddeti hak etmez" yerine "bazı insanlar cinsel şiddeti hak eder" düşüncesinden beslenir. Çoğu zaman açıktan suçlamada bulunmaz, örtük olarak mağdurun şiddeti hak ettiğini telkin ederler. Ancak "şunu yapan tacizi hak eder" gibi açıktan mağdur suçlayıcılar da bulunmaktadır. Mağdurun cinsel şiddeti hak etmediğini ispata çalışan çeşitli ahlaki-toplumsal gerekçeler sunulması da aynı yaklaşımı (bazıları yaptıklarıyla cinsel şiddeti hak eder) beslediği için dolaylı olarak mağdur suçlayıcılıktır. (Kaynak: Cinsel Şiddetle Mücadele Derneği, Cinsel Şiddet Sustukça Artar, Hadi Konuşalım! projesi kapsamında düzenlediği 'Cinsel Şiddet Kavram Tartışmaları'ndan ortaya çıkan kavramları derlediği Kavramlar Sözlüğü)

Cinsel saldırı, 'rızaya dayalı olmayan cinsel davranışlarla bir kimsenin vücut dokunulmazlığının ihlal edilmesi' şeklinde tanımlanmaktadır. Cinsel saldırı, kişinin fiziksel ve/veya psikolojik güç kullanımı, tehdit, korku, baskı altına alma, gözdağı verme, hile ve kandırma gibi zorlamalarla cinsel içerik taşıyan fiziksel bir davranışa maruz kalması yoluyla vücut dokunulmazlığının ihlal edilmesi olarak kabul edilmektedir.

Çocuğa yönelik cinsel istismar, 18 yaşından küçüklere karşı gerçekleştirilen cinsel saldırı ve cinsel taciz eylemleri olarak değerlendirilmektedir. Suçun, kamu görevinin veya hizmet ilişkisinin sağladığı nüfuzun kötüye kullanılması suretiyle işlenmesi hâlinde, ceza ağırlaştırılmaktadır. Fiilin cebir ya da tehditle işlenmesi de cezayı ağırlaştırmaktadır.

Rıza kavramı, hak ihlalleri, psikolojik taciz ve cinsel taciz ve cinsel saldırı tanımlamasında önemlidir. Ünvan ve/veya mevki kullanılarak fiziksel ve/veya psikolojik güç kullanımı, tehdit, korku, baskı altına alma, gözdağı verme, hile ve kandırma ile alınan sesli ya da sessiz onay rıza olarak kabul edilemez. Sessiz kalmak rıza göstermek değildir. Rızanın sürekliliği esastır, rıza her zaman geri alınabilir.

Acil durum, ivedilikle işlem yapılmadığı ve önlem alınmadığı takdirde başvuranın can güvenliğinin veya hak ve özgürlüklerinin tehdit altında olduğu; cinsel taciz veya saldırıya ilişkin delillerin kaybolması ihtimallerinin ortaya çıktığı durum şeklinde tanımlanmaktadır.

Ayrımcılık, bir kişiye toplumsal cinsiyet temelli keyfi ya da haksız bir davranışta bulunulması ve bu suretle bu kişinin mağdur edilmesi olarak ifade edilmektedir. Daha özel olarak, toplumsal cinsiyet kimliği ya da cinsel yönelimi nedeniyle bir kişi ya da gruba, aynı ya da benzer konumda olduğu diğer kişilere göre keyfi olarak eşit davranmamak ya da onları mağdur etmek anlamına gelmektedir.

Başvuran, cinsel tacize veya saldırıya maruz kaldığı iddiası ile 'Orta Doğu Teknik Üniversitesi Toplumsal Cinsiyet Eşitliğini Destekleme ve Cinsel Tacizi Önleme Birimi'ne başvuran kişi olarak tanımlanmaktadır.

Tanık, cinsel taciz veya saldırı teşkil edebilecek olayın taraflarından biri olmayıp, sözkonusu olay hakkında herhangi bir yolla doğrudan bilgi sahibi olan kişi olarak tanımlanmaktadır.

İLKELER

Özen Gösterme İlkesi: Üniversite, cinsel taciz ve cinsel saldırı iddiaları karşısında, bu iddiaları etkin bir şekilde araştırma, bu iddialar karşısında harekete geçmeyen ve/veya üstünü kapatmaya çalışanlar hakkında gerekli işlemleri yapma, taciz ve/veya şiddete uğrayanların ikinci kez mağduriyete uğramasını önleme ve onların içinde bulundukları durumu anlama hususlarında gerekli dikkat ve özeni gösterir. Özellikle cinsel taciz ve saldırı iddialarıyla ilgili başvuru sürecinde bu ilke, şiddete uğrayanın tekrar mağdur edilmemesini sağlamaya yönelik olup, değerlendirmenin başlatılmasında 'başvuru sahibinin beyanı esastır' ilkesinden hareket etmeyi gerektirir.

Gizlilik İlkesi: Üniversite, cinsel taciz ve saldırı iddialarının ele alındığı tüm aşamalarda, başvuru sahibi kişi ve şikâyet edilen kişinin özel hayatlarının gizliliği ilkesine uygun davranır.